مهدی بیرانوند روژمان روزنامه‌نگار و نویسنده در گفت و گو با پایگاه خبری صدای منتقد از خدمات علمی استاد ناصر تکمیل‌همایون و عشق این تاریخ نگار ایرانی به سرزمین پارس گفت

بیست و پنجمین روز از آبان با آن آسمان تب دار پاییزی اش روزی تلخ بود. روزی که مردی از جنس تاریخ از میان ما پرکشید. استادی که برای تاریخ سرزمین پارس تلاش و سالها در پی انتقال تجربیات تاریخی خود به دیگر نسل های ایرانی بود‌. ناصر تکمیل‌همایون استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، متاسفانه در ۲۵ آبان ماه ۱۴۰۱ بدلیل عارضه مغزی درگذشت و شاگردان و دوستداران تاریخ و پژوهش را تنها گذاشت.

ناصر تکمیل‌همایون که زاده شهر قزوین است پس از پایان دبیرستان، به دانشگاه تهران رفت و موفق به دریافت کارشناسی فلسفه و علوم تربیتی از دانشگاه تهران شد، کارشناسی ارشد خود را در رشته علوم اجتماعی از این دانشگاه بدست آورد و سپس در دانشگاه سوربن پاریس با ارائه رساله: «تاریخ نگاری دوره قاجار» موفق به اخذ دکترای تاریخ شده و سپس با رساله: «تغییرات سیاسی در ایران عهد قاجار» دکترای جامعه شناسی خود را از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد.
او پیشنهاد دانشگاه سوربن برای تدریس در این دانشگاه را نپذیرفت و در سال ۱۳۵۶ به ایران بازگشته و به پیشنهاد «احسان نراقی» مدیر «موسسه تحقیقات و برنامه ‌یزی علمی و آموزشی» در این موسسه مشغول به کار شد. او برای گسترش فرهنگ ایران‌زمین بخش «ایران شناسی» را در این موسسه بنیاد نهاد و همزمان به تدریس جامعه شناسی در دانشگاه ملی پرداخت.
وی علاوه بر موقعیت دانشگاهی، سرپرستی بخش «فرهنگ و تاریخ» در موسسه تحقیقی – انتشاراتی «دفتر پژوهشهای فرهنگی» را بر عهده داشت.

وی در این موسسه به طور ویژه اشراف علمی انتشار مجموعه کتابهایی موجز و دقیق درباره ابعاد گوناگون تاریخ و فرهنگ را برعهده گرفته است. این مجموعه کتابها که با عنوان عمومی « از ایران چه می دانم؟» منتشر می شوند، اغلب در حدود ۱۰۰ صفحه حجم دارند و در قطع خشتی به چاپ رسیدند. دکتر تکمیل همایون تاکنون بیش از ده عنوان کتاب از این مجموعه را به نگارش درآورده است. تاکنون حدود ۷۵ مجلد از این مجموعه به چاپ رسیده و بیش از ده مجلد دیگر نیز انتشار یافت . این مجموعه کتابها، از آنجا که توسط متخصصین هر موضوع به نگارش درآمده و اشراف علمی دقیقی بر آنها واقع شده، مورد اقبال و استقبال فراوان مخاطبان قرار گرفته است. دکتر تکمیل همایون علاوه بر پژوهش و تالیف، سالها به تدریس تاریخ و علوم اجتماعی در برخی دانشگاهها و خصوصا پژوهشگاه علوم انسانی مشغول بوده، به نحوی که هم اکنون مقام دانشگاهی استادی رادر اختیار داشت.

آنچه دکتر تکمیل همایون را از دیگر پژوهشگران اجتماعی – فرهنگی ایران به صورتی ویژه متمایز می کند، تحصیل و تسلط بر تاریخ ایران ( خصوصا ابعاد اجتماعی تاریخ ایران ) در گذشته و حال، در کنار تحصیل دانشگاهی جامعه شناسی است. در صورتی که بتوان برای شناخت صحیح فرهنگها خصوصا فرهنگ ایرانی، آگاهی از تاریخ و خصوصا تاریخ اجتماعی را لازم دانست، دکتر تکمیل همایون به خوبی از عهده این مهم بر آمده است. آثار ایشان و نتایجی که وی از خلال بحثهای تاریخی – اجتماعی درباره عناصر فرهنگی- اجتماعی ایران، با بهره مندی از نوعی نگاه تاریخی، ارائه می کند، سندی مهم از اهمیت دانش تاریخی در بررسی اجتماعی ایران است.

آثار ایشان و نتایجی که وی از خلال بحثهای تاریخی – اجتماعی درباره عناصر فرهنگی- اجتماعی ایران، با بهره مندی از نوعی نگاه تاریخی، ارائه می کند، سندی مهم از اهمیت دانش تاریخی در بررسی اجتماعی ایران است. گرچه محدوده موضوعات آثار دکتر تکمیل همایون آنچنان وسیع است که نوعی فقدان مرکزیت در تولیدات ایشان را به ذهن متبادر می کند، تحلیل آماری موضوعات آثار ایشان نشان می دهد که وی بیش از همه درباره ابعاد گوناگون شهر تهران در دوره های جدید، تاریخ اجتماعی ایران، عناصر مدرن تاریخ ایران ( مرزبندی ها، نیروهای نظامی، تعلیم و تربیت)، استانهای جنوبی ایران، خلیج فارس و دریاهای ایرانی و نیز معماری ایرانی به تحقیق و پژوهش دست زده است.

در مراسم بزرگداشت وی که به مناسبت ۸۰ سالگی ایشان برگزار شد، ده‌ها چهره دانشگاهی، ملی و مذهبی از تلاش‌های علمی، فرهنگی و مدنی از او تقدیر کردند. او در ماه‌های اخیر که بیماری‌اش شدت یافته بود اصرار داشت که در ایران باشد تا در وطن جان دهد و در خاک وطن آرام گیرد.

مهدی بیرانوند روژمان