به گزارش پایگاه خبری صدای منتقد؛ لرستان به دلیل بافت فرهنگی و اجتماعی ویژه خود همواره یکی از استان‌های پیشرو در حوزه فرزندآوری و جوانی جمعیت بوده است. اما با وجود ظرفیت‌های بالای فرهنگی و تمایل خانواده‌ها به داشتن فرزندان بیشتر، این استان در بهره‌مندی از بسته‌های حمایتی و سیاست‌های تشویقی با برخی چالش‌ها مواجه است.

بر اساس آمارهای ثبت‌احوال، در سال گذشته بیش از ۲۴ هزار تولد در لرستان ثبت شده که سهم پسران ۵۳.۶ درصد و دختران ۴۶.۴ درصد بوده است؛ یعنی به‌طور متوسط روزانه ۶۷ نوزاد در این استان متولد شده‌اند. از این میان، ۵۰۶ مورد چندقلوزایی (۴۹۵ دوقلو و ۱۱ سه‌قلو) به ثبت رسیده که نشان‌دهنده پویایی جمعیتی لرستان در مقایسه با میانگین کشوری است.

به گفته‌ی فاطمه ایرانی مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری لرستان، روند فعلی جمعیتی کشور نگران‌کننده است و اگر سیاست‌های جمعیتی به‌طور جدی پیگیری نشود، جامعه با بحران پیری و کاهش نیروی انسانی مواجه خواهد شد. او تأکید می‌کند که اجرای کامل قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت می‌تواند به رفع بخشی از این چالش‌ها کمک کند.

از سوی دیگر، مریم کوشکی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان، نرخ باروری کلی استان را ۱.۷۶ اعلام کرده که بالاتر از میانگین کشوری (۱.۶۶) است، اما همچنان پایین‌تر از حد جایگزینی جمعیت (۲.۱). وی فعالیت‌های آموزشی، مشاوره‌ای و راه‌اندازی مراکز ناباروری را از جمله اقدامات عملی در مسیر ارتقای نرخ باروری می‌داند.

اقدامات دولت و دستگاه‌ها

لرستان در ارزیابی وزارت کشور موفق به کسب رتبه سوم حمایت از خانواده و جوانی جمعیت شده است.

توزیع زمین‌های طرح ملی مسکن در قالب بسته‌های حمایتی جمعیتی آغاز شده و تاکنون بیش از ۱۷۰ قطعه زمین به خانواده‌های مشمول اختصاص یافته است.

اجرای پویش ملی «لبخند مادری» با هدف حمایت از خانواده‌های دارای فرزند سوم و چندقلو در استان پیگیری می‌شود.

لرستان با وجود همه‌ی ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی، همچنان نیازمند حمایت‌های پایدارتر در حوزه معیشت، اشتغال و مسکن است تا خانواده‌ها با اطمینان خاطر بیشتری به فرزندآوری بپردازند. تجربه‌ی این استان نشان می‌دهد که ترکیب سیاست‌های تشویقی و فرهنگ‌سازی اجتماعی می‌تواند به‌عنوان الگویی برای سایر استان‌ها در مسیر تحقق سیاست‌های کلان جمعیتی کشور مورد توجه قرار گیرد.

به عبارت دیگر، فرهنگ‌سازی و اقناع افکار عمومی نقشی کلیدی در موفقیت سیاست‌های جمعیتی دارد. اگرچه قانون حمایت از جوانی جمعیت تصویب و ابلاغ شده، اما اجرای درست آن بدون همراهی مردم امکان‌پذیر نخواهد بود.

رتبه سوم لرستان در حمایت از جوانی جمعیت

کسب رتبه سوم لرستان در زمینه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، نشانه‌ای از تلاش‌های انجام‌شده در این استان است. آمارها نیز تصویری روشن از وضعیت جمعیتی لرستان ارائه می‌دهند:

در سال گذشته بیش از ۲۴ هزار واقعه ولادت ثبت شد.

به‌طور میانگین، در هر شبانه‌روز ۶۷ نوزاد در لرستان متولد می‌شوند.

وجود ۴۹۵ تولد دوقلو و ۱۱ تولد سه‌قلو نشان‌دهنده پویایی خاص جمعیتی در استان است.

این آمار در نگاه توصیفی، لرستان را به استانی «زنده و پرتحرک» تبدیل می‌کند که برخلاف روند کاهشی بسیاری از استان‌ها، همچنان به حفظ پویایی جمعیت خود ادامه می‌دهد

دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز به‌طور جدی اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را پیگیری کرده است. اقدامات این دانشگاه را می‌توان در چند محور تحلیل کرد:

محور فرهنگی ـ آموزشی: آموزش کارکنان، تولید محتوای آموزشی، و برگزاری کلاس‌های عمومی و تخصصی.

محور خدماتی ـ درمانی: شناسایی زنان واجد شرایط فرزندآوری، زوجین نابارور، و راه‌اندازی مراکز مشاوره باروری سالم.

محور حمایتی: تأسیس مرکز «نَفَس» برای کاهش سقط جنین و مشاوره‌های ویژه به خانواده‌های بی‌بضاعت.

اگرچه نرخ باروری استان از ۱.۸ در سال ۱۴۰۰ به ۱.۷۶ در سال گذشته کاهش یافته است، اما همچنان بالاتر از متوسط کشوری (۱.۶۶) قرار دارد. این نکته نشان می‌دهد که مجموعه اقدامات فرهنگی و درمانی توانسته روند کاهشی جمعیت را کندتر کند، اما برای بازگشت به نقطه مطلوب، نیاز به حمایت‌های جدی‌تر و هدفمندتر وجود دارد.

زمین و مسکن؛ گره اصلی جوانی جمعیت

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که تأمین مسکن و زمین یکی از مهم‌ترین چالش‌های خانواده‌های پرجمعیت در لرستان است.

بیش از ۵ هزار نفر در استان برای دریافت زمین ثبت‌نام کرده‌اند.

در اولین مرحله تنها ۱۷۳ قطعه زمین به واجدان شرایط واگذار شد.

محدودیت منابع و سختگیری‌های قانونی، سرعت این روند را کاهش داده است.

از نگاه تحلیلی، می‌توان گفت که مسکن و معیشت، ریشه‌ای‌ترین عوامل در تصمیم خانواده‌ها برای فرزندآوری است. اگر سیاست‌های حمایتی در این زمینه به‌طور کامل و عادلانه اجرا نشود، فرهنگ فرزندآوری به‌تنهایی قادر به تغییر شرایط نخواهد بود.

پویش‌هایی مانند «لبخند مادری» نشان‌دهنده تلاش برای حمایت عاطفی و مالی از خانواده‌های پرجمعیت است. این حمایت‌ها اگرچه ارزشمندند، اما در سطح تحلیلی می‌توان گفت که جنبه نمادین و فرهنگی آنها بیش از اثرگذاری اقتصادی مستقیم است. چنین طرح‌هایی می‌توانند فضای اجتماعی را برای فرزندآوری مثبت‌تر کنند، اما برای تغییر روند جمعیتی، نیازمند سیاست‌های ساختاری‌تر در اقتصاد و رفاه اجتماعی هستیم.

بررسی وضعیت لرستان نشان می‌دهد که این استان از نظر فرهنگی و جمعیتی ظرفیت بالایی برای جوانی جمعیت دارد، اما در حوزه سیاست‌های تشویقی و زیرساختی با موانعی جدی روبه‌روست.

یاداشت: رضا میرزایی