خبر ثبت محوطه‌های پیشازتاریخ دره خرم‌آباد در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس یک بخش دوم هم داشت و آن اینکه در تنها پرونده ارائه‌شده از سوی ایران در این اجلاس، دو اثر قلعه فلک‌الافلاک و پل شکسته از پرونده کنار گذاشته شده و شانس ثبت‌شدن در فهرست میراث جهانی را پیدا نکردند. دلیل این امر علاوه‌بر ضعف در تدوین پرونده ثبت، ایراداتی بود که یونسکو به وضعیت این دو اثر گرفته بود. در مورد قلعه فلک‌الافلاک رئیس میراث‌فرهنگی لرستان دلیل این امر را این‌طور اعلام کرد که هم‌دوره نبودن این آثار با هم موجب حذف این دو اثر از پرونده شد، اما ماجرا چیز دیگری بود. یونسکو درباره وضعیت حریم قلعه فلک‌الافلاک بارها به ایران هشدار داده بود و قرارگیری پادگان نظامی در حریم این قلعه یکی از مهمترین عوامل حذف آن از فهرست جهانی یونسکو بود. موضوعی که از سال ۱۳۸۷ یکی از چالش‌های مهم این اثر بوده و همچنان رفع نشده است. سال گذشته در سفر رئیس قوه قضائیه به لرستان هم این موضوع مطرح و راهکاری برای آن مطرح شد، اما همچنان انتقال این پادگان از حریم فلک‌الافلاک وعده‌ای است که زمان تحقق آن مشخص نیست. دیروز «امیرهوشنگ فتحی»، رئیس سازمان قضائی نیرو‌های مسلح استان لرستان، اعلام کرد موضوع انتقال این مرکز نظامی از حریم قلعه تاریخی در دستورکار قرار گرفته است، اما همچنان زمان دقیقی برای انجام آن مطرح نشده.
اوایل خردادماه امسال اخباری مبنی‌بر حذف قلعه فلک‌الافلاک و پل شکسته از پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد منتشر شد. اما چند روز بعد مدیرکل میراث لرستان با قاطعیت این خبر را تکذیب و اعلام کرد: «قلعه فلک‌الافلاک و پل شکسته از پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد حذف نمی‌شود. در گزارش ایکوموس مطرح شده که چون کاوش‌های باستان‌شناختی در قلعه فلک‌الافلاک هنوز تکمیل نشده است، این فرصت به پرونده داده می‌شود تا پس از پایان‌یافتن تحقیقات و آزمایش‌ها بر آثار تاریخی یافت‌شده در کاوش‌های باستان‌شناختی قلعه فلک‌الافلاک، این قلعه با اتمام تحقیقات به پرونده ثبت جهانی الحاق شود. بدین‌ترتیب، قلعه فلک‌الافلاک از پرونده ثبت جهانی حذف نشده و با اتمام تحقیقات و مشخص‌شدن ارزش‌های آثار پیشازتاریخ یافت‌شده در کاوش‌های باستان‌شناختی به پرونده الحاق می‌شود.» پس‌ازآن بود که «علی دارابی»، معاون میراث‌فرهنگی کشور، نیز خبر منتشرشده درباره حذف فلک‌الافلاک را تکذیب و اعلام کرد: «هرچند در گزارش ایکوموس توصیه به ثبت با محوریت غارها و تعویق بررسی برخی اجزا از جمله قلعه فلک‌الافلاک آمده، اما این نظرات نهایی نیست و تا زمان برگزاری نشست رسمی کمیته در تابستان ۲۰۲۵ فرصت داریم تا با استفاده از همه ظرفیت‌های علمی، حقوقی و دیپلماتیک از جامعیت این پرونده دفاع کنیم.» اما در پاریس اتفاق دیگری افتاد. فلک‌الافلاک و پل شکسته از پرونده دره خرم‌آباد کنار گذاشته شدند و آن‌طورکه دیروز «امیرهوشنگ فتحی»، رئیس سازمان قضائی نیرو‌های مسلح استان لرستان، به خبرگزاری میزان گفته است: «اولین شرط یونسکو برای ثبت جهانی این قلعه اعمال مدیریت یکپارچه اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بر دامنه قلعه تاریخی فلک‌الافلاک بود. مانع دیگری که از ناحیه این سازمان مطرح شده بود، آزادسازی حریم قلعه فلک‌الافلاک بود که در حال حاضر این منطقه در اختیار سپاه حضرت ابوالفضل (ع) استان لرستان است.»
مدیریت یکپارچه و حضور سپاه در حریم قلعه دلیل حذف فلک‌الافلاک از پرونده ثبت جهانی
رئیس سازمان قضائی نیرو‌های مسلح استان لرستان دیروز به میزان گفته است: «با توجه به اینکه ثبت جهانی این قلعه یکی از مطالبات بحق و جدی مردم استان است و با عنایت به اینکه حریم قلعه فلک‌الافلاک در اختیار سپاه حضرت ابوالفضل(ع) استان بود، حکمیت این موضوع به سازمان قضائی نیرو‌های مسلح محول شود. بر‌این‌اساس، شورای‌عالی قضائی آزادسازی حریم قلعه فلک‌الافلاک را در دستورکار قرار داد و آن را مصوب کرد. در این مصوبه امورات جاری روند آزادسازی این قلعه به سازمان قضائی نیرو‌های مسلح سپرده و با ورود رئیس سازمان قضائی نیرو‌های مسلح به این موضوع تفاهم‌نامه‌ای با سپاه پاسداران منعقد و در این تفاهمنامه دو بند مهم گنجانده شد.» او درباره این تفاهمنامه گفت: «براساس بند اول این تفاهمنامه و به‌منظور تحقق یکی از پیش‌شرط‌های یونسکو، اعمال مدیریت یکپارچه اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان بر قلعه فلک‌الافلاک با قید فوریت در دستورکار قرار گرفت.
در این راستا سازمان قضائی نیرو‌های مسلح استان لرستان ضمن رایزنی با مسئولان مربوطه، بازدید‌های میدانی مستمر از این مجموعه را در دستورکار قرار داد و بند اول این تفاهمنامه در تاریخ ۱۳ خردادماه ۱۴۰۴ عملیاتی شد و اعمال مدیریت یکپارچه اداره‌کل میراث‌فرهنگی بر دامنه قلعه فلک‌الافلاک محقق و این مانع در مسیر ثبت جهانی قلعه رفع شد. بند دوم تفاهمنامه مذکور مربوط به آزادسازی حریم قلعه فلک‌الافلاک توسط سپاه پاسداران بود. در حال حاضر سایت سپاه که بناست با آزادسازی حریم قلعه در آن منطقه مستقر شود، از پیشرفت فیزیکی ۸۰ درصدی برخوردار است. امیدواریم قبل از موعد مقرر در تفاهمنامه، فرایند انتقال سپاه به مکان جدید و آزادسازی حریم قلعه اتفاق بیفتد و با انتقال فرماندهی سپاه استان به مکان جدید، مردم شاهد ثبت جهانی این قلعه ارزشمند در یونسکو باشند.»
انتقال پادگان از حریم قلعه از چالش‌ها تا وعده‌ها
موضوع آزادسازی حریم و مهمتر از آن مسئله انتقال این پادگان از حریم فلک‌الافلاک به دهه هشتاد برمی‌گردد. موضوعی که هر بار به‌بهانه‌ای به تعویق افتاد و درنهایت هم مانعی شد برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند و شاخص. ساخت‌وسازهایی توسط سپاه، سازمان زندان‌ها و دانشگاه خرم‌آباد در حریم این قلعه صورت گرفته بود که دو دهه است هشدارهایی درباره آن داده می‌شود و تغییر در وضعیت موجود در حریم این اثر همچنان چالشی حل نشده است. در سفرهای متعدد دولت در طول این دو دهه مصوباتی برای آزادسازی حریم فلک‌الافلاک صورت گرفت، اما اجرایی‌شدن آن همواره با چالش روبه‌رو بود و مهمترین مسئله که هم از سوی میراث‌فرهنگی و هم ارگان‌های مربوطه حاضر در حریم این اثر مطرح می‌شد، موضوع اعتبارات بود. سال ۱۳۸۶ دانشگاه لرستان تعدادی از ساختمان‌های در اختیار خود را واگذار و بخشی از حریم آزاد شد. سال ۸۷ نیز میراث‌فرهنگی لرستان با خرید و تخریب مغازه‌های اطراف قلعه که بخشی از بازار قدیمی لرستان محسوب می‌شدند، بخش دیگری از حریم قلعه را آزاد کرد. در آن سال میراث‌فرهنگی وقت لرستان اعلام کرده بود: «هشت مغازه و یک سینما در ضلع شمال‌غربی، ۴۲ مغازه در ضلع غربی و مرکز دارالتأدیب اطراف قلعه خریده شده و به تملک سازمان میراث‌فرهنگی درآمده‌اند و به‌تبع اعتبارات، آزادسازی مرحله‌به‌مرحله انجام می‌شود.» گزارش رسمی اداره‌کل میراث‌فرهنگی لرستان نشان می‌دهد: «تا آبان سال ۱۳۸۷ از مجموع حریم این قلعه، کانون اصلاح و تربیت به مساحت ۹۷۶ متر، سینما فلسطین به مساحت ۷۵۰ متر و ۳۶ باب مغازه به متراژ ۴۸۱ متر، تخلیه و تخریب شدند و از محدوده قلعه تنها تا آن زمان دو هزار و ۲۰۷ متر تخلیه و تخریب شده و مابقی، یعنی املاک دانشگاه لرستان که در عرصه و اعیان قرار دارد به مساحت ۱۵ هزار مترمربع، پادگان سپاه و مدعیان خصوصی به متراژ ۶۱ هزار و ۱۶۶ متر، اراضی ارتش در محدوده دانشگاه لرستان به مساحت ۱۹ هزار و ۸۴۵ متر و… تخلیه نشده بودند. اما در ادامه، دی‌ماه سال ۱۳۸۷ دفتر استخدامی ارتش در خرم‌آباد خریداری و تخریب شد.» این پروژه تا سال ۹۰ ادامه داشت. اما هنوز حضور پادگان نظامی در حریم قلعه مشکلی بود که به قوت خود باقی است. موضوع آزادسازی حریم قلعه تا سال‌ها یکی از برنامه‌های میراث‌فرهنگی لرستان بود و موضوع انتقال پادگان تا اواسط دهه ۹۰ همچنان پیگیری می‌شد. سال ۱۳۹۵ فرمانده سپاه حضرت ابوالفضل گفته بود: «تابه‌حال هیچ استانداری نتوانسته به سپاه جا بدهد، ۴۰ میلیارد تومان به ما داده‌اند، اما زمین هنوز مهیا نیست.»
معاون مهندسی وزارت دفاع در تیرماه سال ۱۳۹۷ اعلام کرده بود: «پیش‌نیاز تخلیه پادگان سپاه از قلعه فلک‌الافلاک احداث پادگان جدید است. ساخت این پادگان ۶۸ میلیارد تومان هزینه دارد و اگر اعتبار مورد نیاز تأمین شود، ما تا قبل از مهرماه ۹۸ پادگان را منتقل می‌کنیم.» اما باز هم تأمین اعتبار به تعویق افتاد. در تمام این سال‌ها گزینه ثبت جهانی فلک‌الافلاک و ایرادات یونسکو درباره حریم این اثر همچنان مطرح بود. اما بالاخره شد آنچه که نباید و فلک‌الافلاک از ثبت در فهرست میراث جهانی جا ماند. حالا مسئولان استانی می‌گویند تا سال آینده این ایرادات را رفع و پرونده را دوباره ارائه می‌کنند تا فلک‌الافلک ثبت شود. اما کسی نمی‌داند که آیا این هم باز وعده‌ای است که در تاریخ ثبت می‌شود یا قرار است این طلسم بالاخره بعد از دو دهه شکسته شود.
فرزانه قبادی
نویسنده خبر:::
- سردبیر
اخبار پیشنهادی این نویسنده::
اجتماعیمرداد 6, 1404مدیرکل آموزش و پرورش لرستان: باید درک مشترکی بین خانه و مدرسه شکل گیرد
اجتماعیمرداد 6, 1404حرکت در مسیر هم‌افزایی اقتصادی با تمرکز بر همکاری دو جانبه بانک رفاه و شرکت پگاه
اجتماعیمرداد 1, 1404انتقاد از عدم واریز معوقات فروردین/ معیشت بازنشستگان کارگری بحرانی ست
اجتماعیمرداد 1, 1404نیاز فوری به ۶۰۰۰ میلیارد برای نگهداری راه‌ها لرستان
